Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ο όρος «δίκαιη φορολογία» έχει γίνει πανταχού παρών στον ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο. … ο όρος είναι αρκετά ασαφής ….. και αυτή ακριβώς η ασάφεια και η απλότητα είναι που τον καθιστούν προβληματικό, γράφει μεταξύ άλλων η Rita de la Ferias στο editorial What is Tax Fairness?, EC Tax Review 2024, vol.33/4, pp.142 – 145.

Στον εικοστό πρώτο αιώνα, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν και όχι θα αποδημήσουν το φορολογικό σύστημα. Ενδεχόμενα, η επόμενη διαμαρτυρία φορολογικού περιεχομένου θα είναι το αίτημα για πλήρη συμμετοχή όλων στο φορολογικό σύστημα, που θα είναι πιο δίκαιο, διαβάζουμε στο άρθρο των Bridget J. Crawford & W. Edward Afield, Yesterday’s protestor may be tomorrow’s saint: reimagining the tax system through the work of Dorothy Day, 76 Tax Law Review (2023).

Ο ανταγωνισμός έχει δώσει νέο περιεχόμενο στη φορολογική κυριαρχία των κρατών. Αν και τα κράτη εξακολουθούν να επιμένουν στη διατήρηση της αποκλειστικής τους εξουσίας σε φορολογικά θέματα, η αλήθεια είναι διαφορετική. Πολύ συχνά, υπό συνθήκες ανταγωνισμού, είναι το αόρατο χέρι των διεθνών αγορών και όχι το κυρίαρχο κράτος, που διαμορφώνει τις φορολογικές πολιτικές. Έτσι, τα κράτη ανταγωνίζονται για επενδύσεις, φορολογικούς κατοίκους και φορολογικά έσοδα ….. και οι φορολογούμενοι, λόγω ανταγωνισμού, μετατοπίζουν τα κεφάλαιά τους, τις δραστηριότητες ή τη διαμονή τους, ακόμη και την υπηκοότητά τους σε άλλη κρατική δικαιοδοσία, διαβάζουμε στο άρθρο της Tsilly Dagan, Tax justice in the era of mobility and fragmentation, Revue européenne du droit, Paris: Groupe d’études géopolitiques, summer 2022, issue n°4.

Η φοροδιαφυγή συντελεί στην αύξηση της κοινωνικής ανισότητας από τη δεκαετία του 1970 και εφ’ εξής, κάτι που υπογραμμίζει την αναγκαιότητα σύλληψης του διαφεύγοντος εισοδήματος, ακόμη και σε χώρες όπου η φορολογική συμμόρφωση είναι ψηλά, είναι από τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν οι Anette Alstadsæter, Niels Johannesen και Gabriel Zucman στην εργασία τους Tax evasion and inequality, CEBI, Department of Economics, University of Copenhagen,W/P 3/17.

Ένα πιο αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα που υποστηρίζεται από τις ψηφιακές τεχνολογίες μπορεί να οδηγήσει σε διανεμητικά κέρδη προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Ωστόσο, αυτό δεν πρέπει να γίνει σε βάρος ομάδων πολιτών που ήδη πλήττονται από άλλες πηγές ανισότητας. Η συζήτηση για τους φόρους και τις ανισότητες μπορεί να εμπλουτιστεί από τις ανισότητες που προκύπτουν από τις ασυμμετρίες της δημόσιας εξουσίας και τον τρόπο αντιστάθμισης της ανισότητας των θέσεων μεταξύ φορολογουμένων και φορολογικών αρχών, επισημαίνει η Sofia Ranchordás στο άρθρο της Tax and (digital) inequalities, in Taxation and Inequalities, IBFD, 2025.

Η συζήτηση για τη φορολόγηση των πολυεθνικών έχει δύο διακριτά σκέλη, υποστηρίζει ο Manal S. Corwin στην ομιλία του Sense and Sensibility: The policy and politics of BEPS. Will global tax policy consensus translate into coordinated implementation. Το ένα είναι η συζήτηση πολιτικής σχετικά με την επάρκεια των τρεχόντων διεθνών φορολογικών κανόνων και προτύπων για την προστασία της φορολογικής βάσης των φορολογικών δικαιοδοσιών. Το δεύτερο είναι μια άκρως πολιτικοποιημένη δημόσια συζήτηση που επικεντρώνεται στη φορολογική ηθική και στο αν, οι πολυεθνικές εταιρίες πληρώνουν το “δίκαιο μερίδιο” των φόρων τους.

Στο δοκίμιο της Fair taxation as a basic human right, International Review of Constitutionalism, 2009, η Allison Christians προτείνει το φορολογικό σύστημα να αξιολογείται ανάλογα με το εάν προστατεύει ή υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατ΄επέκταση, αν αποτρέπει τη φτώχεια και την οικονομική ανισότητα.